Keterangan
Perkongsian Awam-Persendirian (Public Private Partnership (PPP)) ialah kontrak jangka panjang antara entiti kerajaan dengan entiti swasta untuk menyediakan perkhidmatan atau aset yang membawa manfaat kepada awam, apabila pihak swasta menanggung sebahagian daripada risiko dan tanggungjawab. PPP boleh menjadi pilihan yang menarik untuk kerajaan kerana mereka boleh memindahkan kos pendahuluan kepada rakan kongsi swasta, mengambil kesempatan ke atas kepakaran luaran dan membuka pilihan pendanaan baharu.
Konsesi ialah sejenis model PPP apabila operator sektor swasta (pemegang konsesi) bertanggungjawab atas penghantaran penuh perkhidmatan di kawasan tertentu, termasuk pembinaan, pengendalian, penyelenggaraan, pengurusan dan pemulihan sistem. Operator bertanggungjawab ke atas semua pelaburan modal yang diperlukan untuk membina, menaik taraf atau mengembangkan sistem. Walaupun operator sektor swasta bertanggungjawab dalam penyediaan aset, aset-aset ini dimiliki oleh orang awam semasa tempoh konsesi. Sektor awam bertanggungjawab dalam menetapkan standard prestasi dan memastikan pemegang konsesi memenuhinya.
Pemegang konsesi mengumpul tarif terus daripada pengguna sistem dan sebuah kontrak konsesi kebiasaannya sah selama 25-30 tahun agar operator mempunyai masa yang cukup untuk mendapat balik modal yang dilaburkan. Pihak berkuasa awam mungkin menyumbang kepada kos pelaburan modal melalui “subsidi” pelaburan (pembiayaan jurang daya maju) untuk mencapai daya maju komersial konsesi itu. Kerajaan boleh mendapat pampasan untuk sumbangannya dengan menerima jumlah berkadar bagi tarif yang terkumpul.
Konsesi ialah kontrak berdasarkan output apabila kontraktor bertanggungjawab untuk memenuhi output kontrak. Walaupun konsesi boleh digunakan dalam projek greenfield dan brownfield, konsesi lebih banyak digunakan dalam projek greenfield kerana isu risiko lebih tinggi bagi aliran tunai dan keberuntungan dalam projek konsesi brownfield.
Syarat Pemungkin dan Pertimbangan Utama
- Rangka kerja undang-undang dan kawal selia untuk PPP. Persekitaran undang-undang dan kawal selia yang teguh di negara projek itu penting untuk penstrukturan projek PPP, termasuk projek BOT. Rangka kerja ini patut mendefinisikan hak pelaburan sektor swasta, memastikan pemerolehan yang telus, menggariskan proses timbang tara dan menetapkan prosedur untuk kemuflisan/pembayaran lambat. Langkah menggariskan dengan jelas kemampuan penguatkuasaan antara institusi itu adalah penting. Rangka kerja kawal selia bukan sahaja mewujudkan peluang perniagaan untuk pelabur swasta tetapi turut mempengaruhi kepantasan urus niaga, penetapan harga dan kepastian undang-undang dalam aturan kontrak dan peraturan penguatkuasaan undang-undang.
- Kepakaran sektor awam dalam reka bentuk dan pelaksanaan. Pelaksanaan PPP yang berjaya bergantung pada rangka kerja institusi yang berkesan dan menggariskan dengan jelas peranan dan tanggungjawab semua kementerian dan badan-badan yang berkaitan. Hal ini meningkatkan kecekapan dan memastikan penguatkuasaan perjanjian PPP yang berkesan, menggalakkan kejayaan dan kemampanan usaha sama antara sektor awam dengan swasta.
- Pembekal sektor swasta yang cekap. PPP hanya akan berjaya jika sektor swasta itu mempunyai kebolehan untuk menambah nilai pada penyampaian perkhidmatan awam. Justeru, model PPP hanya patut digunakan dalam projek apabila sektor swasta mempunyai kecekapan untuk memenuhi standard perkhidmatan yang diperlukan oleh kerajaan atau orang awam. Hal ini penting terutamanya dalam model Konsesi apabila entiti operator sektor swasta perlu memastikan pengurusan berkesan dan operasi mampan infrastruktur itu untuk jangka masa panjang iaitu 25-30 tahun.
Kemungkinan Cabaran
- Kekurangan kapasiti sektor awam untuk merumuskan dan melaksanakan rangka kerja PPP. Kapasiti sektor awam yang tidak mencukupi dalam perumusan polisi dan pengurusan kawal selia mungkin menghambat penciptaan rangka kerja undang-undang atau kawal selia PPP yang teguh dan membuat sektor swasta tidak tertarik untuk melabur dan melibatkan diri. Selain itu, kapasiti sektor awam yang terhad dalam merancang dan menguruskan projek PPP mungkin akan menghasilkan penstrukturan kontrak yang kurang baik, peruntukan risiko yang tidak jelas dan daya tarikan yang berkurang untuk pelabur swasta. Projek konsesi memerlukan kepakaran dan pengawasan bertahap tinggi daripada sektor awam dalam reka bentuk kontrak, pengurusan risiko dan perundingan dengan operator sektor swasta untuk memastikan projek sejajar dengan kepentingan awam.
- Kekurangan kapasiti sektor swasta bagi kontraktor untuk melibatkan diri dalam PPP. Kapasiti terhad dalam sektor swasta mungkin mewujudkan cabaran kepada kontraktor untuk mengikut rangka kerja undang-undang dan kawal selia, mengakibatkan pencerutan dan penangguhan dalam pelaksanaan projek.Isu ini penting terutamanya dalam projek konsesi apabila operator yang menyelia seluruh jangka hayat projek mungkin tidak mampu untuk memenuhi tanggungjawab kontrak dan peraturan, serta menangguhkan pembinaan dan operasi utiliti/kemudahan itu. Konsesi mungkin menghadapi cabaran untuk menjana persaingan yang kukuh kerana jumlah operator berkelayakan yang terhad untuk rangkaian infrastruktur besar dan hal ini berpotensi untuk memberi impak kepada manfaat persaingan pasaran.
- Risiko yang berpotensi untuk ketidaksinambungan perkhidmatan kerana cabaran kewangan yang dihadapi oleh kontraktor. Jika kontraktor menghadapi cabaran kewangan semasa tempoh kontrak, kesinambungan perkhidmatan mungkin akan terjejas jika kerajaan atau pembekal swasta alternatif tidak mampu untuk mengambil alih dan meneruskan penghantaran perkhidmatan. Cabaran ini adalah berkaitan terutamanya dalam projek konsesi, apabila terdapat kos tinggi untuk menukar operator kerana kerumitan memindahkan tanggungjawab dan kekompleksan undang-undang yang berpotensi.
- Berpotensi untuk mempunyai proses pembidaan dan reka bentuk kontrak yang kompleks. Langkah mendefinisikan aktiviti operator dalam kontrak konsesi boleh menjadi kompleks, menimbulkan satu cabaran dalam mendraf perjanjian komprehensif yang menggariskan peranan dan tanggungjawab dengan jelas. Selain itu, keperluan untuk kontrak jangka panjang bagi mendapatkan balik kos pelaburan yang cukup besar menambahkan kekompleksan dalam proses pembidaan dan reka bentuk kontrak, dengan cabaran untuk menjangkakan peristiwa yang akan berlaku dalam tempoh 25 tahun.
- Risiko kontroversi politik dan kesukaran organisasi. Kontrak konsesi, kerana sifatnya yang berjangka panjang dan komprehensif, boleh menimbulkan kontroversi politik dan mencabar untuk diuruskan. Hal ini menimbulkan masalah dalam mengekalkan sokongan berterusan daripada sektor awam, terutamanya semasa peralihan dalam kepimpinan politik.
Kemungkinan Manfaat
- Kecekapan kos yang berpotensi. Kontraktor sektor swasta, ditugaskan untuk menyelia pelbagai fasa projek seperti mereka bentuk, membina, menyelenggara dan mengendali, mempunyai insentif untuk mengoptimumkan kos jangka hayat bagi kecekapan kos jangka panjang. Hasilnya ialah nilai yang meningkat untuk sektor awam, kerana pembekal sektor swasta mengutamakan pengekalan standard kualiti yang tinggi sambil meminimumkan kos jangka hayat. Hal ini penting dalam projek konsesi kerana ada insentif yang kuat untuk operator meningkatkan kecekapan kerana kos yang lebih rendah yang bermaksud keuntungan yang lebih tinggi.
- Kontraktor sektor swasta diberi insentif untuk memberikan hasil yang optimum. Kontraktor sektor swasta diberi insentif untuk menyampaikan hasil yang optimum kerana mereka ingin memenuhi atau melebihi sasaran prestasi dalam pelbagai fasa projek. Hal ini menghasilkan kualiti perkhidmatan yang dipertingkatkan, penghantaran projek menepati masa dan pengurusan jangka panjang yang berkesan bagi aset awam, yang akhirnya memberi manfaat kepada sektor awam dan pengguna akhir. Model konsesi menggalakkan peningkatan prestasi kebertanggungjawapan dan kecekapan, kerana operator mempunyai motivasi untuk mengekalkan standard yang tinggi bagi memastikan kejayaan berterusan infrastruktur itu sepanjang tempoh konsesi.
- Pemindahan risiko daripada sektor awam. Dalam projek konsesi, operator sektor swasta bertanggungjawab atas semua risiko pembinaan dan operasi semasa tempoh konsesi. Pemindahan risiko yang strategik ini bukan sahaja mengurangkan beban kewangan yang berpotensi bagi sektor awam, malah menggalakkan sikap bertanggungjawab dalam sektor swasta, memberikan insentif kepada mereka untuk melaksanakan strategi pengurusan risiko yang kukuh.
- Cara yang berkesan untuk menarik pendanaan swasta. Konsesi ialah cara yang berkesan untuk menarik pendanaan swasta yang diperlukan untuk membiayai pembinaan baharu atau memulihkan kemudahan sedia ada. Dengan menggunakan pendanaan swasta melalui konsesi, kerajaan boleh memperuntukkan sumber belanjawan mereka dengan lebih berkesan dan menyalurkan dana awam ke dalam perkhidmatan penting yang lain
Sumber/Maklumat Tambahan
- Bank Dunia (2020). Bina-Kendali-Pindah (Build-Operate-Transfer (BOT)) Konsesi dan Projek Mereka bentuk-Bina-Kendali (Design-Build-Operate (DBO)). Boleh didapati di: https://ppp.worldbank.org/public-private-partnership/agreements/concessions-bots-dbos
- Thomson Reuters (2024). Konsesi. Boleh didapati di: https://content.next.westlaw.com/Glossary/PracticalLaw/I1c635e3fef2811e28578f7ccc38dcbee?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)
- ADB (n.d.). Buku Panduan Perkongsian Awam-Persendirian. Boleh didapati di: https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-document/31484/public-private-partnership.pdf
- PPIAF (2008). Ada potensikah untuk konsesi brownfield kembali? Boleh didapatkan di: https://www.ppiaf.org/sites/default/files/documents/2008-01/Gridlines-32-Brownfield_20Concessions_20-_20JLeigland.pdf